Η ψυχολογία του πλήθους και η υποταγή του

Ένα νέο πρωτότυπο εξαιρετικό άρθρο από τον συνεργάτη μας, ειδικό σε θέματα ασφαλείας, και επίτιμο μέλος της Krav Maga Protection KMP, κύριο Μπλιάμπτη Ευθύμιο. Στο νέο άρθρο του μας δίνει τους ορισμούς για την ψυχολογία του πλήθους, τον κοινωνικό έλεγχο, την προπαγάνδα, την κοινή γνώμη, και περιγράφει τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο και την διαχείριση των πολιτών.
Αποκλειστικά από την KMP.

Η ψυχολογία του πλήθους και η υποταγή του.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ = (ψυχή + Λόγος) η επιστήμη που ερευνά, μελετά και ερμηνεύει τα ψυχικά φαινόμενα του ανθρώπου.

ΠΛΗΘΟΣ = μεγάλος αριθμός προσώπων ή πραγμάτων.

ΥΠΟΤΑΓΗ = (από το ρήμα υποτάσσω) = έλλειψη ελευθερίας και ανεξαρτησίας, υποτέλεια, υπακοή, συνώνυμο του, η υποδούλωση.

– Η Ψυχολογία του πλήθους που αποτελεί μέρος της κοινωνικής ψυχολογίας, είναι μια επιστήμη που μελετά, ερευνά και ανιχνεύει την ανθρώπινη συμπεριφορά, πως λειτουργεί αυτή, σε ομάδες, σύνολα ανθρώπων, συγκεντρώσεις, εκδηλώσεις, συναγωγές, σωματεία, συναθροίσεις. Όταν λέμε ψυχολογία του πλήθους, εννοούμε την ψυχολογία των πολλών ανθρώπων, και πως οι πράξεις των περισσότερων επηρεάζει τους υπόλοιπους, δίνω μερικά παραδείγματα για να γίνει πιο κατανοητό:

– Παράδειγμα ότι βρισκόμαστε σε παρέα, όταν στην συζήτηση συμφωνούν οι περισσότεροι και επικρατεί μια άποψη είναι δυνατόν τα λιγότερα άτομα που διαφωνούν με αυτή την άποψη, να αναγκαστούν να συμφωνήσουν με τους υπόλοιπους λόγο επηρεασμού, με την πεποίθηση ότι για να συμφωνούν οι περισσότεροι, σημαίνει ότι έχουν δίκιο.

– Για να υποτάξεις μια μάζα και να την ελέγξεις, πρέπει να της δώσεις αυτό που θέλει, για παράδειγμα βρισκόμαστε σε ένα συνέδριο όπου ο ομιλητής παρουσιάζει την εργασία του, η βγάζει κάποιο λόγο, αν οι θεατές βρουν ενδιαφέρον αυτά που λέει, τότε θα τον ακούσουν προσεκτικά, αν όμως αυτά που λέει δεν βρίσκουν ανταπόκριση στα θέλω του κοινού, τότε η θα υπάρχουν αντιδράσεις η θα υπάρξει αδιαφορία, δηλαδή θα μιλάει ο ένας με τον άλλον, κάποιοι θα ασχολούνται με τα κινητά τους, και κάποιοι άλλοι δεν θα παρακολουθούν καθόλου την ροή της ομιλίας. Το ίδιο συμβαίνει και σε μια αίθουσα γυμναστικής, χορού, η πολεμικών τεχνών. Αν βρουν ενδιαφέρον αυτά που τους δείχνει ο δάσκαλος, τότε οι περισσότεροι θα ακολουθούν τις οδηγίες του πιστά, αν όμως δεν υπάρχει ενδιαφέρον, τότε ορισμένοι δεν θα συμμορφώνονται στις υποδείξεις του, και κάποιοι ακόμα μπορεί να μην συμμετέχουν ξανά γιατί δεν έμειναν ευχαριστημένοι!

– Και περνάμε στην κοινή γνώμη που είναι το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων όπου παρακολουθεί καθημερινά τα γεγονότα που συμβαίνουν στην χώρα τους η στον υπόλοιπο κόσμο! Για να ελέγχουν αυτό το ποσοστό χρειάζεται ένας καλά σχεδιασμένος μηχανισμός όπου θα τους κρατάει πάντα το ενδιαφέρον και θα τους ενημερώνει όπως αυτός θέλει, ώστε πάντα να έχει τον έλεγχο της υποταγής τους για να μην υπάρξει καμία εξέγερση.

– Κοινωνικός έλεγχος είναι ένας κρατικός μηχανισμός καλά σχεδιασμένος ώστε να ελέγχει, να υποκινεί, να διαχειρίζεται τις μάζες των πολιτών, και να καθοδηγεί την κοινή γνώμη! Ο Κοινωνικός έλεγχος έχει μια τριπλή υπόσταση, Βάση, κύρος, οντότητα, που με τους κατάλληλους μηχανισμούς κινεί διαδικασίες για να δώσει αποτελέσματα. Εργαλεία αυτού του ελέγχου είναι κυρίως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με εφόδιο κυρίως την προπαγάνδα, σε συνεργασία με πολιτικούς, κρατικούς, δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Υπάρχουν τέσσερα είδη κοινωνικού ελέγχου:

1) Ποινικός κοινωνικός έλεγχος (Οργανωμένο Έγκλημα)

2) Αποζημιωτικός κοινωνικός έλεγχος (Αστική Ευθύνη του Κράτους)

3) Θεραπευτικός κοινωνικός έλεγχος (Σωφρονιστική Πολιτική)

4) Συμβουλευτικός κοινωνικός έλεγχος. (Ενημέρωση μέσω Μ.Μ.Ε.)

– Προπαγάνδα είναι η λειτουργία επικοινωνίας μεταξύ ενός ατόμου η μιας ομάδας (Οργάνωσης, Επιχείρησης) και του κοινού, η οποία έχει σκοπό την κατά συστηματικό τρόπο διάδοση ιδεών, (φεϊγβολάν, αφίσες) αντιλήψεων ή θεωριών, ( π.χ. Παραποιημένη Ιστορία, γεγονότα που δεν υφίστανται) με την χρησιμοποίηση θεμιτών (πολιτικές απεργίες, Συλλαλητήρια, πορείες) η αθέμιτων μέσων ( Καταλήψεις, κλείσιμο δρόμων, επεισόδια, εμπρησμοί, εκφοβισμός, τρομοκρατικά χτυπήματα), ώστε το κοινό να διαμορφώσει μια συγκεκριμένη τάση η κατεύθυνση (Πλύση Εγκεφάλου) για παράδειγμα η τάση εξαφάνισης της μεσαίας τάξης και η επικράτηση των υπόλοιπων δυο, κατώτερη τάξη, πολύ φτωχοί, και ανώτερη τάξη, πολύ πλούσιοι.

Τα μέσα της προπαγάνδας είναι ο προφορικός λόγος (Τηλεόραση, ομιλίες σε συλλαλητήρια, πορείες κ.λπ.), ο γραπτός λόγος (Αφίσες, Αναρτήσεις στο διαδίκτυο, φεϊγβολάν) , διάφορα μέσα που έχουν ιδιαίτερη σημασία όπως το σύμβολο, το σύνθημα, και η ιδεολογία.

Ένα καλό όπλο της προπαγάνδας που χρησιμοποιεί είναι το συναίσθημα, προκειμένου να διεγείρουν και να συγκινήσουν το κοινό, προβάλλοντας άμαχο πληθυσμό, γυναίκες, κυρίως μικρά παιδιά, ζευγάρια, την οικογένεια, την αγάπη.

Στόχος της προπαγάνδας είναι να προσηλυτίσει και να αποκτήσει οπαδούς.

Οι Τεχνικές που χρησιμοποιούνται στην διαμόρφωση της κοινής γνώμης είναι:

– Υπέρ καταναλωτισμός και αρνητικά πρότυπα ως αποδεκτά

Ο Βασικότερος μηχανισμός διατήρησης της συμβατικής συμπεριφοράς στις σύγχρονες κοινωνίες θεωρείται ότι είναι η δημιουργία καταναλωτικών επιθυμιών για την απόκτηση υλικών αγαθών. Η συνεχής δημιουργία νέων προϊόντων και νέων αγορών, όπως ένα ακραίο αλλά καθημερινό φαινόμενο, είναι η ζήτηση ολοένα νέων ναρκωτικών η διαφορετικών σεξουαλικών εμπειριών με ανηλίκους, αυτό συμβάλει στην απευαισθητοποίηση του ατόμου και στην ανάγκη του για εντονότερες πιο συναρπαστικές εμπειρίες. Τα καταναλωτικά προϊόντα προβάλλονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, απευθυνόμενα μάλιστα με ιδιαίτερα επιθετικό τρόπο σε ένα ευάλωτο κοινό, την νεολαία, με τις διαφημίσεις, τη δημοφιλή μουσική και τις τηλεοπτικές σειρές, καλλιεργώντας την εικόνα ενός κόσμου που η ευχαρίστηση συνίσταται σε ανέσεις και σε εμπορευματοποιημένες απολαύσεις. Για παράδειγμα στον κινηματογράφο, τόσο σε ξένες ταινίες όσο και σε ελληνικές , με άμεσο η έμμεσο τρόπο βλέπουμε να προβάλουν συνεχώς την ομοφυλοφιλία, την διαστροφή, την βία, τον φόνο, την καταστροφή ως κάτι φυσιολογικό, διαμορφώνοντας αντιλήψεις και πρότυπα υποσυνείδητα, αφού σε κάθε έργο υπάρχει και ένας ήρωας που θα σώσει τον κόσμο. Ακόμα ένα παράδειγμα με τα τηλεπαιχνίδια τύπου big brother, όπου οι ασήμαντοι γίνονται σημαντικοί για τον ρόλο του παιχνιδιού, και οι άγνωστοι γίνονται γνωστοί από το κοινό που τους παρακολουθεί, στην πραγματικότητα χρησιμοποιούνται από τις παραγωγές αυτά τα άτομα προκειμένου να ανεβάσουν τα ποσοστά τηλεθέασης. Έτσι υπάρχει μεγάλη ζήτηση συμμετοχών αφού όλοι θέλουν να γίνουν διάσημοι. Ταυτόχρονα όμως, η ανάγκη κάλυψης καταναλωτικών αγαθών συμβάλει στην δημιουργία ενός εξαιρετικά αποτελεσματικού συστήματος κοινωνικού ελέγχου. Για την αυτοπραγμάτωση και την κοινωνική μας προβολή πρέπει να μπορούμε να εξασφαλίσουμε στον εαυτό μας ορισμένες ανέσεις, για παράδειγμα, ένα ωραίο σπίτι, μια ασφάλεια ζωής, ένα καλό αυτοκίνητο, εξωτικές διακοπές και συναρπαστικές εμπειρίες τον ελεύθερο χρόνο μας, όπως η ελεύθερη αναρρίχηση, το bungee-jumping το Para-sail κ.α. Για παράδειγμα δεν νοείται το καινούργιο κινητό που θα βγει στην αγορά να μην το αποκτήσουμε κι εμείς, έτσι ασχέτως με την οικονομική μας δυνατότητα προκειμένου να το αγοράσουμε, βρίσκουμε τα χρήματα, είτε από δάνειο, είτε από πιστωτικές κάρτες, από φίλους, από συγγενείς, για να το κάνουμε δικό μας. Για να μπορέσει κάποιος να αποκτήσει αυτές τις ανέσεις , πρέπει να αποδεχτεί μια συγκεκριμένη εργασιακή ηθική, ότι δηλαδή οι εν λόγω ανάγκες προκειμένου να αποκτηθούν από τον καθένα, μπορεί να οδηγήσει στην επιλογή παράνομων μέσων και οδών για την επίτευξη αυτού του σκοπού.

– Σύγχρονα εμπορικά κέντρα και πάρκα ψυχαγωγίας

Ο Μηχανισμός της πολιτικής των επιθυμιών και των απολαύσεων λειτουργεί καλύτερα σε περιβάλλοντα που δεν φαίνεται να υπάρχει φτώχεια, αθλιότητα, ανταγωνισμός και συγκρούσεις. Λειτουργεί, δηλαδή καλύτερα σε τεχνητά περιβάλλοντα που επιτρέπουν την πρόσβαση μόνο σε εκείνους που είναι υλικά και ιδεολογικά προετοιμασμένοι να συμμετάσχουν στο κυνήγι των ανέσεων και των απολαύσεων.

Τα σύγχρονα εμπορικά κέντρα, τα πάρκα ψυχαγωγίας και οι περιοχές που μένουν ευκατάστατες οικογένειες είναι τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της τάσης. Τα εμπορικά κέντρα είναι μικρές πόλεις στις οποίες επικρατεί απόλυτη καθαριότητα και δεν επιτρέπεται τίποτε άλλο εκτός από πολλές και γρήγορες αγορές. Έχουν έλεγχο εισόδου από ιδιωτικές επιχειρήσεις ασφάλειας αλλά και εσωτερικό έλεγχο για την διατήρηση της τάξης και της εύρυθμης λειτουργίας τους, όπου η αυστηρότερη ποινή είναι η αποπομπή από τον “παράδεισο”. Εκεί δεν υπάρχουν ζητιάνοι η αργόσχολοι, ούτε υπάρχουν άνθρωποι που να μην ψωνίζουν, εκτός από εκείνους που κάνουν μια βόλτα στον χώρο, πιθανόν για να επανέλθουν αργότερα γι’ αυτό το σκοπό, πάντα κάτω από την διακριτική επίβλεψη της ιδιωτικής ασφάλειας. Τα εμπορικά κέντρα είναι εργαστήρια για την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός νέου συστήματος ελέγχου που δεν λειτουργεί με παρωχημένα αλλά σύγχρονα μέσα, καλά μελετημένα, διακριτικά και προσαρμοσμένα στο περιβάλλον . Τα εμπορικά κέντρα είναι σχετικά μακριά από τις πόλεις, και η πρόσβαση σε αυτά με τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν είναι συνήθως δυνατή η εύκολη, έτσι ώστε να μην τα επισκέπτονται ανεπιθύμητα άτομα. Είναι σχεδιασμένα με βάση μιαν αμυντική και αποστειρωμένη αρχιτεκτονική με προκατασκευασμένους ερεθισμούς ευχαρίστησης. Στα εμπορικά κέντρα υπάρχει μια συναινετική ατμόσφαιρα που κάνει κάθε επισκέπτη να θεωρεί καθήκον του την πρόθυμη υπακοή στους κανόνες.

Τα πάρκα ψυχαγωγίας λειτουργούν όπως και τα εμπορικά κέντρα είναι όμως μεγαλύτερα, μοιάζουν με μικρές πόλεις , αναπαριστώντας έναν ιδεατό κόσμο π.χ. Disneyland. Ενώ στα εμπορικά κέντρα ο βασικός στόχος είναι η κατανάλωση, στα πάρκα ψυχαγωγίας για να μπεις πρέπει να πληρώσεις εισιτήριο εισόδου, εκεί τα προϊόντα δεν είναι άμεσα καταναλωτικά με την συνηθισμένη έννοια του όρου. Στα πάρκα οι επισκέπτες αναζητούν τον χαμένο ρομαντισμό, το εξωτικό, το ασυνήθιστο, την εμπειρία, το πραγματικό νόημα της ζωής. Η ευχαρίστηση και οι συγκινήσεις προσφέρονται όχι μόνο στα παιδιά αλλά σε όλη την οικογένεια, η οποία αντιμετωπίζεται ως αγαπημένη, αρμονική και χαρούμενη, ως κατάλληλο μοντέλο για την δημιουργία του παγκόσμιου χωριού. Στα πάρκα πρέπει να υπάρχει ασφάλεια, ώστε ο καθένας να μπορεί να νιώθει ευχαρίστηση. Ο έλεγχος του πάρκου είναι διακριτικός. Η κατασκευή του επίσης είναι εξαιρετικά έξυπνη ώστε να επιτρέπει όσο το δυνατόν λιγότερες παρεκκλίσεις και ατυχήματα. Οι υπάλληλοι των πάρκων διασκέδασης είναι ευγενικοί, καλοντυμένοι, εύθυμοι, πρόθυμοι για βοήθεια και συνεννόηση με όποιον συμπεριφέρεται σύμφωνα με τους κανόνες της επιχείρησης. Οι υπάλληλοι λειτουργούν ως διακριτικοί μηχανισμοί παραγωγής συναίνεσης μεταξύ της ιδιοκτήτριας εταιρίας του πάρκου και των επισκεπτών. Δεν υπάρχουν παράπονα, δεν υπάρχουν διαταγές, δεν υπάρχει καμία ανάγκη υποταγής. Όλα λειτουργούν φαινομενικά ομαλά, κάτω από ένα πνεύμα συναίνεσης για την επίτευξη του κοινού σκοπού ο οποίος συνίσταται στην καλή και ασφαλή διασκέδαση. Το ίδιο ισχύει και για τα γκέτο που ζουν εύπορες οικογένειες . Στους μικρούς παραδείσους δεν υπάρχει βία, δυστυχία, εγκληματικότητα, αλλά ευτυχία και χαρά. Τα σπίτια και οι κήποι είναι περιποιημένοι, τα παιδιά χαρούμενα και υγιή, οι άνθρωποι ευγενικοί. Η προστασία της ασφάλειας είναι ανατεθειμένη σε ιδιωτικές επιχειρήσεις και ο έλεγχος βασίζεται σε πνεύμα συνεργασίας και έλλειψης εξαναγκασμού, όπως ακριβώς στα πάρκα ψυχαγωγίας. Είναι ενδιαφέρον ότι οι μικροί παράδεισοι ευτυχίας αυξάνουν συνέχεια. Αυτό οφείλεται στην υπαναχώρηση του κράτους πρόνοιας και την κυριαρχία της φιλελεύθερης οδηγίας του γρήγορου, με κάθε μέσο, πλουτισμού, καθώς επίσης και στην μεγάλη αύξηση της ανεργίας και του αριθμού των φτωχών. Όπως ακριβώς τον Μεσαίωνα, οι επικίνδυνες τάξεις αντιμετωπίζονταν ύποπτα από τους φεουδάρχες και τους βασιλείς, το ίδιο και οι σημερινοί φτωχοί και γενικότερα το κοινωνικό περιθώριο από εκείνους που ζουν στα κάστρα του πλούτου. Οι ευκατάστατοι μπορούν να οχυρώνονται σε πολυτελή διαμερίσματα και κοινωνικά ομοιογενείς γειτονιές, εξαρτώντας την ασφάλεια τους κυρίως από ιδιωτικές επιχειρήσεις ασφάλειας που λειτουργούν ως ιδιωτικός στρατός.

– Εμπορευματοποίηση της Ασφάλειας (commodification of security)

Η Ιδιωτικοποίηση του κοινωνικού ελέγχου είναι μια τάση που εξαπλώνεται σε όλο και περισσότερα κοινωνικά συστήματα, τις 4 τελευταίες δεκαετίες. Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι ενώ το κράτος θεωρείτο από πολλούς επιστήμονες, και στην περίπτωση μας εγκληματολόγους, η πηγή πολλών κακών, αυτό που το αντικαθιστά είναι πολύ δύσκολα ελέγξιμο και ενέχει σοβαρό κίνδυνο προσβολής των ατομικών δικαιωμάτων. Η Εμπορευματοποίηση της ασφάλειας συνδέεται με ορισμένες αλλαγές στην πραγματικότητα συλλογικών δραστηριοτήτων, οι οποίες δεν τελούνται πια μόνο σε δημόσιους χώρους, αλλά και σε αυτούς που χαρακτηρίζονται ως ιδιωτική περιουσία μαζικής χρήσης. Για παράδειγμα τα εμπορικά κέντρα με τις εκατοντάδες μικρές επιχειρήσεις, τα τεράστια οικιστικά τετράγωνα οικιών και γραφείων με τις εγκαταστάσεις ψυχαγωγίας και άθλησης για τους ενοίκους τους, τις αντίστοιχες εγκαταστάσεις εστίασης και άθλησης που υπάρχουν στις βιομηχανικές περιοχές για τους εργαζόμενους και τις οικογένειες τους, πολλά πανεπιστήμια κάμπους κτλ. Σε αυτή την περιουσία εντάσσονται επίσης χώροι πραγματοποίησης πολιτιστικών εκδηλώσεων όπως συναυλιών, εκθέσεων διαφόρων προϊόντων και υπηρεσιών π.χ. Οικιακού εξοπλισμού, αυτοκινήτων, υπολογιστών, οργάνωσης γραφείου. Όλες αυτές οι αλλαγές είχαν ως αποτέλεσμα την μεγάλη ζήτηση των υπηρεσιών των ιδιωτικών επιχειρήσεων ασφαλείας, η οποία εκφράζεται με την εντυπωσιακή μεταβολή της αναλογίας ιδιωτικής και κρατικής αστυνομίας σε ορισμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, και είναι ίση με 4:1. Το 2000 ο κύκλος εργασιών των ιδιωτικών επιχειρήσεων ασφάλειας έφτασε τα 100 δις δολάρια, ενώ στην Γερμανία έφτασε τα 30 δις δολάρια.

Στην χώρα μας, ο κύκλος εργασιών των ιδιωτικών επιχειρήσεων που παρέχουν υπηρεσίες και προϊόντα ασφαλείας (πόρτες, κλειδαριές, κουφώματα, συναγερμούς, κάμερες, καταγραφικά) ανερχόταν το 2010 σε πάνω από 200 επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται στον κλάδο της ασφάλειας, με 20.000.000 ευρώ τζίρο, και το 2017 πάνω από 30.000.000 ευρώ τζίρο. Όπως έχει παρατηρηθεί, η ζήτηση και η προσφορά των υπηρεσιών των ιδιωτικών επιχειρήσεων ασφαλείας αλληλο τροφοδοτούνται. Έτσι όσα περισσότερα χρήματα και προσωπικό επενδύονται για την καταπολέμηση του εγκλήματος, τόσο περισσότερο θα αυξάνουν πραγματικά η πλασματικά τα ποσοστά εγκληματικότητας, η οποία με την σειρά της θα αυξάνει τη ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες παροχής ασφάλειας από ειδικές κλειδαριές και θωρακισμένες πόρτες, κάμερες παρακολούθησης, συναγερμούς, αντικλεπτικά μηχανήματα για αυτοκίνητα και δίκυκλα μέχρι ασφάλειες ζωής, ιδιωτικούς φρουρούς και ιδιωτικές φυλακές. Ως εκ τούτου, η είσοδος των ιδιωτικών επιχειρήσεων στον τομέα της εσωτερικής δημόσιας ασφάλειας συνοδεύεται από τις προσπάθειες τους να διατηρήσουν αυτόν τον κερδοφόρο τομέα και να τον εκμεταλλευτούν με τον καλύτερο τρόπο. Για να είναι επικερδείς οι εν λόγω επιχειρήσεις θα πρέπει να καλλιεργείται το αίσθημα ανασφάλειας, ανεξάρτητα από το εάν δεν οφείλεται μόνο στην εγκληματικότητα αλλά και σε άλλους λόγους, όπως η ανεργία, η εισαγόμενη εγκληματικότητα, οι κίνδυνοι από την σύγχρονη τεχνολογία, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η πολυπλοκότητα της ζωής, η ρευστότητα των προσδοκιών, η εντονότερη προβολή του εγκλήματος από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κ.λπ. Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της πηγής δημιουργίας φόβου συνίσταται στο ότι είναι ανεξάντλητη, αφού το έγκλημα μπορεί να αυξάνεται και με την μεγαλύτερη ποινικοποίηση η με την ελαχιστότατη όπως τώρα, δηλαδή απλές νομοθετικές πρωτοβουλίες. Ακόμη, μπορεί να αυξάνεται με την παρουσία μεγαλύτερης δύναμης της αστυνομίας και συχνότερες καταγγελίες των πολιτών η με την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της λόγω καλύτερης εκπαίδευσης και χρήσης της σύγχρονης τεχνολογίας από τους αστυνομικούς, είτε ακόμη λόγω πιο συστηματικής επιστημονικής έρευνας. Η Δημόσια Ασφάλεια αποτελεί τη θεμελιώδη αξία της έννομης τάξης και τη βάση νομιμοποίησης της κρατικής εξουσίας. Από την εποχή της ισχυροποίησης της είχε ως βασική υποχρέωση απέναντι στους πολίτες της την προστασία τους από τους εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Βεβαίως η προώθηση στην αγορά προϊόντων ασφάλειας δεν είναι κάτι νέο. Όμως από τις ζώνες αγνότητας μέχρι τις κλειδαριές και τις πόρτες ασφαλείας, τα σιδερένια ρολά και τα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου υπάρχει διαφορά. Παράλληλα , η μεγάλη ζήτηση των προϊόντων και των υπηρεσιών ασφάλειας, τα τελευταία χρόνια, δείχνει επίσης την αλλαγή. Το κράτος υποχωρεί όλο και περισσότερο σε αυτό τον τομέα. Όποιος δεν λαμβάνει πλέον μέτρα προφύλαξης της περιουσίας του, για παράδειγμα εάν δεν έχει κλειδαριές ασφάλειας στο σπίτι του και συναγερμό στο αυτοκίνητο του, δεν μπορεί να απαιτήσει την βοήθεια της αστυνομίας, αλλά πολύ περισσότερο της ιδιωτικής ασφάλειας. Ως ακραίο φαινόμενο μιας τέτοιας εξέλιξης ζήτησης και προσφοράς ιδιωτικών υπηρεσιών ασφάλειας θεωρούνται οι μισθοφορικοί στρατοί. Παρόλο που μισθοφόροι υπάρχουν ανά τους αιώνες, είναι σχετικά νέο το φαινόμενο των επιχειρήσεων που προσφέρουν τέτοιους στρατούς σε χώρες του τρίτου κόσμου. Οι χώροι στους οποίους πραγματοποιείται η εμπορευματοποίηση της κοινωνικοποίησης και της ασφάλειας, τα μεγάλα εμπορικά κέντρα, τα πάρκα ψυχαγωγίας και τα πλούσια περίχωρα των κεντρικών μητροπόλεων, αποτελούν εργαστήριο παρατήρησης για τον κοινωνικό έλεγχο του μέλλοντος. Τα χαρακτηριστικά τους είναι η απουσία καταστολής. Τα πάντα εκ των προτέρων είναι ρυθμισμένα

ΕΠΊΣΗΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΕΠΙΣΗΜΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Ο Επίσημος κοινωνικός έλεγχος γίνεται εργαλείο συγκεκριμένου τύπου κοινωνικοποίησης. Αυτό σημαίνει παράλληλα ότι τα όρια ανάμεσα στον επίσημο και ανεπίσημο έλεγχο, ανάμεσα σε ενεργό και αντιδραστικό ρευστοποιούνται. Ο Κοινωνικός έλεγχος μετατρέπεται όλο και περισσότερο από ενεργό σε προδραστικό. Πόλεις, εμπορικά κέντρα, σχολικά κτίρια, συνοικισμοί και δρόμοι σχεδιάζονται ώστε να καθιστούν σαφές σε άτομα και ομάδες, που θα επιχειρήσουν να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και την τάξη, ότι οι παράνομες πράξεις τους ελέγχονται και ότι δεν έχουν νόημα, ενώ δίνονται άπειρες συμβουλές από ποικίλους οργανισμούς για την πρόληψη από τα ναρκωτικά, την προφύλαξη από την εγκληματικότητα. Ταυτόχρονα, αυξάνουν οι έλεγχοι του τρόπου ζωής όπως κάπνισμα, διατροφή, ποτό, ασφαλές σεξ, ενώ τα μέτρα του ποινικού δικαίου υποκαθίστανται από ποικίλες ρυθμίσεις όπως κυκλοφοριακή αγωγή, οι οποίες μπορεί να εμπεριέχουν έντονα ηθικά στοιχεία συναντήσεις σεξουαλικά κακοποιημένων γυναικών με τους βιαστές τους ή να έχουν απλώς πρακτικό χαρακτήρα, αποφυγή κυκλοφορίας σε ορισμένους τόπους από συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Βρισκόμαστε επομένως σε μια διαδικασία αντικατάστασης των κανονιστικών μηχανισμών ελέγχου από γνωστικούς μηχανισμούς. Σταδιακά, η ισχύς των κανονιστικών συστημάτων παραγωγής και αναπαραγωγής ελέγχου θρησκεία, δίκαιο, πολιτική μειώνεται και αυξάνεται η σημασία των γνωστικών μηχανισμών.

ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΤΑ ΜΜΕ

– Η Επιλογή των εγκληματικών γεγονότων και η προβολή τους από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης γίνεται με ορισμένα κριτήρια που έχουν σχέση με την αξία της είδησης και τις απόψεις των δημοσιογράφων. Τα σχετικά ρεπορτάζ δεν είναι, συνήθως, προϊόν προσωπικών εμπειριών των δημοσιογράφων, αλλά πληροφορίες από δεύτερο χέρι, από μάρτυρες, θύματα και φορείς εφαρμογής του νόμου. Ακόμα όμως και εάν υπάρχει άμεση αντίληψη για το θέμα, οι δημοσιογράφοι που κάνουν αστυνομικό ρεπορτάζ σπάνια είναι εκπαιδευμένοι γι αυτό και ενεργούν τις περισσότερες φορές, επιλεκτικά, έχοντας δηλαδή το τελικό προϊόν στο μυαλό τους. Είναι γνωστό εξάλλου ότι ο σχετικός τομέας δεν ασκείται συνήθως από τα ικανότερα στελέχη του επαγγέλματος. Οι συνεντεύξεις και οι συζητήσεις αναπαράγουν κοινωνικές προκαταλήψεις, όπως φαίνεται από τις ερωτήσεις που τίθενται και από αυτές που παραλείπονται, ενώ η επεξεργασία συναισθηματικών στοιχείων συγκεντρώνει την προσοχή των ρεπόρτερ για την παρουσίαση του γεγονότος. Επίσης, λόγω του ότι υπάρχει έντονος ανταγωνισμός για υψηλή τηλεθέαση, ακροαματικότητα ή κυκλοφορία του Μέσου, οι δημοσιογράφοι πρέπει να παράγουν προϊόντα που να καταναλώνονται εύκολα από το ευρύ κοινό. Αυτό σημαίνει ότι ο βασικός στόχος επιλογής και επεξεργασίας της πληροφορίας είναι η μετατροπή της σε αγοραίο επικοινωνιακό υλικό. Πρέπει, με άλλα λόγια, να αναπλασθεί το γεγονός σε είδηση για να παρουσιασθεί και να διαδοθεί μέσα στο πλαίσιο της συχνότητας που εκπέμπει το μέσον.

Οι πιο σημαντικές τεχνικές που χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι πολιτικοί, οι φορείς εφαρμογής των νόμων και οι ομάδες ενδιαφερομένων για την αναπαραγωγή των μύθων σχετικά με το έγκλημα είναι:

– Δημιουργία εγκληματικών στερεοτύπων Creating criminal stereotypes. Αυτή η πρακτική συνίσταται στη μονοδιάστατη παρουσίαση και απλοποιητική περιγραφή του εγκλήματος για την προσέλκυση του κοινού. Το στερεότυπο μειώνει την κοινωνική πολυπλοκότητα και διευκολύνει την επικοινωνία. Η χρήση στερεότυπων φράσεων, όπως εγκληματικότητα σε βάρος των ηλικιωμένων, σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων, οργανωμένο έγκλημα, δημιουργεί συγκεκριμένες προδιαθέσεις και απόψεις για το έγκλημα.

– Παρουσίαση της γνώμης του δημοσιογράφου, του πολιτικού ως γεγονός Presentation of opinion as fact. Αυτή η τεχνική επηρεάζει ιδιαίτερα την κοινή γνώμη, αφού ακόμη και η φαινομενικά αντικειμενική πληροφόρηση περιέχει σχόλια η επισημάνσεις από τον δημοσιογράφο, τον πολιτικό η τους ενδιαφερόμενους, οι οποίες συχνά δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Τέτοιες φράσεις είναι: Ο κόσμος βρίσκεται σε κατάσταση πανικού, η ή αστυνομία κάνει ότι μπορεί για να προλάβει αυτή τη μορφή εγκλήματος.

– Συγκάλυψη γνωμών με την βοήθεια των πηγών από τις οποίες αντλούνται οι πληροφορίες Masking opinions through sources. Συλλέγονται, δηλαδή πληροφορίες και παρουσιάζονται γνώμες ειδικών, δημοσιογράφων κ.α. που ταιριάζουν περισσότερο στο θέμα της ιστορίας και λιγότερο στην ανάλυση και διευκρίνηση του γεγονότος.

– Χρήση αξιολογικά βεβαρημένης ορολογίας Value-loaded terminology για τον χαρακτηρισμό εγκλημάτων, εγκληματιών η θυμάτων. Μια ομάδα νέων γίνεται συμμορία η οποία καταδιώκει και εκφοβίζει ανυποψίαστα θύματα, ο δράστης παρουσιάζεται ως άτομο χωρίς αναστολές. Η Εγκληματική πράξη παρουσιάζεται επίσης με δραματικό τρόπο: Χασίς και στα περίπτερα, στα σχολεία, σε μακελειό, κατέληξε σε ολέθρια σχέση.

– Επιλεκτική παρουσίαση του γεγονότος selective presentation of fact. Από το γεγονός επιλέγονται εκείνα τα στοιχεία, τα οποία θα ενισχύσουν συγκεκριμένα επιχειρήματα. Για παράδειγμα, για να δοθεί έμφαση στο θέμα των παιδικών απαγωγών, ο δημοσιογράφος αναφέρεται στα χιλιάδες παιδιά που αγνοούνται κάθε χρόνο, αποσιωπώντας το γεγονός ότι ο μεγαλύτερος αριθμός από αυτά τα παιδιά έχουν φύγει μόνα τους από το σπίτι.

– Διαχείριση της πληροφορίας Information – Management. Παρουσιάζονται εγκλήματα βίας, παράνομες πράξεις από ομάδες νέων, σεξουαλικές κακοποιήσεις παιδιών, χωρίς να γίνεται αναφορά, παρά μόνο κατ εξαίρεση, σε άλλα αδικήματα που διαπράττονται με μεγαλύτερη συχνότητα, όπως οι απάτες ασφαλιστικών εταιριών, η οικονομική εγκληματικότητα, αδικήματα που σχετίζονται με την δημόσια υγεία, π.χ. κατά του περιβάλλοντος.

– Χρησιμοποίηση και παρουσίαση ανεπίσημων πηγών πληροφόρησης ως αξιόπιστων και αυθεντικών Undocumented sources of authority. Γίνονται ασαφείς αναφορές σε δηλώσεις όπως: Πολλοί αστυνομικοί νιώθουν, η πολλοί άνθρωποι λένε, χωρίς να προσδιορίζεται ποιος λέει τι και σε τι συνίσταται το (πολλοί). Αυτό έχει ως συνέπεια την παραπλάνηση της κοινής γνώμης για τις απόψεις των αρχών, των άλλων ανθρώπων.

– Απόσπαση του γεγονότος από το πλαίσιό του Stripping fact from its context. Χρησιμοποιούνται γεγονότα και δηλώσεις αρχών που ανήκουν σε συναφή η ακόμη και άσχετα θέματα, για να ενισχυθούν θέσεις και παρουσιάσεις του παρόντος. Για παράδειγμα, δίνεται έμφαση αφενός σε συγκεκριμένες μορφές εγκληματικότητας και αφετέρου στην αύξηση της εγκληματικότητας των αλλοδαπών, χωρίς να γίνεται αναφορά αν αυτές συνδέονται μεταξύ τους.

– Επιλεκτική προβολή απόψεων Selective interviewing. Μια ακόμη μέθοδος κατασκευής μύθων είναι η παρουσίαση μιας άποψης ως ισχυρότερης και πιο αξιόπιστης από τις άλλες για την ερμηνεία των γεγονότων με την συνέντευξη δύο η τριών ειδικών. Για παράδειγμα, η συνέντευξη δύο εγκληματολόγων σχετικά με ένα θέμα δίνει την εντύπωση στο κοινό ότι αυτές οι απόψεις εκφράζουν την επιστημονική κοινότητα των εγκληματολόγων.

Επομένως, οι μύθοι φαίνεται ότι επιτελούν διπλό ρόλο. Από την μία πλευρά προκαλούν φόβο και από την άλλη τον επεξεργάζονται. Οι μύθοι ενώνουν και διαχωρίζουν, ενσωματώνουν και αποκλείουν. Η λειτουργία τους συνίσταται στην επεξεργασία των συλλογικών φόβων, που προκύπτουν από ορισμένες καταστάσεις, με το να καθιστούν αυτές τις καταστάσεις κατανοητές, σαφείς και ταυτόχρονα να τις συσκοτίσουν.

Συστατικό στοιχείο του επίσημου κοινωνικού ελέγχου ήταν το άτομο και η ευθύνη του για την πράξη. Αυτό εκφράζεται ιδίως στις άτομο κεντρικές θεωρίες για την εγκληματικότητα και τη χρήση τους στην κατάγνωση της ποινής και την αντιμετώπιση του δράστη. Στο νέο σχήμα δεν ενδιαφέρει τόσο η ευθύνη, η ηθική ευαισθησία, η δυνατότητα βελτίωσης των παραβατών, όσο οι τεχνικές για τον προσδιορισμό, την ταξινόμηση και την ομαδοποίηση τους με βάση την επικινδυνότητα τους. Ο στόχος της παρέμβασης είναι διαχειριστικός και όχι αναμορφωτικός. Η προσπάθεια επικεντρώνεται στην ρύθμιση βαθμών παρέκκλισης, και όχι στην αντίδραση σε ατομικές παραβάσεις η σε παρεμβάσεις στην κοινωνική δομή. Η νέα εκδοχή του κοινωνικού ελέγχου είναι προσανατολισμένη στην ασφάλεια και αμφισβητεί αυτή την ευθύνη και ελευθερία…..